Σχολικός εκφοβισμός (bullying)

Η λέξη «οργή» περιγράφει ελάχιστα τα συναισθήματα του παιδιού-θύματος.  Ίσως ένα κοκτέιλ απορίας, φόβου, φυγής, απόγνωσης, ανασφάλειας, αγωνίας και κλιμακωτού συναισθηματικού (ή και σωματικού ενίοτε) πόνου περιγράφουν κάπως καλύτερα την κατάσταση.

Ναι, λοιπόν, ακόμα και εν έτει 2015, η ελληνική πραγματικότητα, η ελληνική πολιτεία δυσκολεύεται και αρνείται να δει το πρόβλημα, μέχρις ότου να υπάρξει κάποιο θύμα. Είναι στη φύση του Έλληνα. Είναι η κλασική του αντίδραση. Συγκινείται και δραστηριοποιείται μόνο όταν είναι ήδη πλέον αργά.

Έτσι και με το φαινόμενο του εκφοβισμού, του σχολικού εκφοβισμού. Κοινώς γνωστό και με τον πολυσυζητημένο, τώρα τελευταία, όρο· Bullying.

Όχι, δεν είναι κάτι καινούργιο, ούτε στενά ελληνικό φαινόμενο.
Υπάρχει από πάντα και συναντάται σε κάθε κοινωνία, ανεξαρτήτως χρώματος, φυλής, εθνικότητας, θρησκείας και πεποιθήσεων.
Το φαινόμενο διαφέρει από κοινωνία σε κοινωνία, μόνο ως προς τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης που λαμβάνονται για την καταπολέμηση του.
Κατά βάση, ο θύτης και το θύμα είναι γένους αρσενικού.
Τονίζεται πως δεν εξαιρούνται τα κορίτσια, απλά το φαινόμενο εκεί λαμβάνει μικρότερες διαστάσεις.

Ορισμός

Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying), όπως και ο όρος «θυματοποίηση» (victimization) χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.

Μπορεί να θεωρηθεί πως, αρχικά τουλάχιστον, το παιδί-θύτης δεν έχει επίγνωση του τι κάνει. Καθώς, όμως, συνειδητοποιεί πως οι πράξεις του αποφέρουν προσωπικό όφελος και μένουν ατιμώρητες, τις επαναλαμβάνει με τρόπο πλέον εσκεμμένο. Γι’ αυτό και είναι αναγκαίο, από νωρίς να διδαχθεί πως η παθολογική, φλεγματική και συμπλεγματική του συμπεριφορά χρειάζεται να σταματήσει και να αλλάξει.

Η επιθετική συμπεριφορά του παιδιού-θύτη, σίγουρα, έχει τις ρίζες του στην οικογένεια, στα πρότυπα που λαμβάνει μέσα από την οικογενειακή εστία. Αν αυτά είναι λανθασμένα, είναι αναμενόμενο να επιδείξει κάποια από τα χαρακτηριστικά του θύτη προς κάποιο άλλο παιδί.

Γιατί όμως μιλάμε για ένα παιδί το οποίο μοιάζει να είναι φερόμενο ως «δράστης»; Πρακτικά, ποια είναι αυτή η επιθετική του συμπεριφορά;

Μην υποκρίνεστε πως δεν γνωρίζετε.

Όλοι σχεδόν έχουμε γίνει αυτόπτες μάρτυρες κατά τα σχολικά μας χρόνια και τουλάχιστον ενός περιστατικού που φέρει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
Ο νταής, ο παλικαράς, ο «μπούλης» (υπάρχουν και άλλοι χαρακτηρισμοί, αλλά καλύτερα ας τους αποφύγουμε για να κρατήσουμε επίπεδο) και οι «υποστηρικτές» του. Η συνήθης «ουρά» του νταή, που απλά συμφωνεί και επαναλαμβάνει συγκαταβατικά το μοτίβο των πράξεων του αρχηγού-νταή.
Παιδιά με μηδενική κρίση και ενσυναίσθηση.

Ο νταής είναι συχνά παιδί κοινωνικό και υψηλά αποδεκτό στην σχολική κοινωνία. Βρίσκει το επίδοξο θύμα του στο πρόσωπο του παιδιού σε ηλικία μικρότερο ή σωματότυπο διαφορετικό του ιδίου (εύσωμο ή κοντό) ή πνευματικού επιπέδου (υψηλότερου ή χαμηλότερου).

Προκύπτει, λοιπόν, μια ανισορροπία δυνάμεων.

Μοιάζει με κανόνας της ζούγκλας. Μοιάζει με δίκαιο της πυγμής.

Και αυτό δεν θα έπρεπε, φυσιολογικά, να συμβαίνει.

Γιατί μια κοινωνία ανεπτυγμένη κοινωνικά διαφέρει από το κοπάδι, διότι προστατεύει τον «αδύνατο».

Ωστόσο, συναντάται το εξής: Από τη μια πλευρά ο δυνατός και από την άλλη ο αδύναμος, ο ανήμπορος να προστατευθεί απέναντι στο όποιο σθένος του νταή.

Μεταξύ αυτών των δυο, λαμβάνει χώρα, επαναλαμβανόμενα και κλιμακωτά (αν δεν επέλθει έγκαιρα η επιβολή της δικαιοσύνης) ένας «πόλεμος» λεκτικός, συναισθηματικός, σωματικός, εκβιαστικός, άμεσα και έμμεσα κοινωνικός, ηλεκτρονικός, ρατσιστικός έως και σεξουαλικός.
Η μάχη κάθε φορά σαφώς άνιση. Ο νικητής κάθε φορά μοναδικά αδιαμφισβήτητος.

Ο νταής, το παιδί-θύτης ικανοποίησε για άλλη μια φορά το μικρό «εγώ» του. Έθρεψε τους βαθιά καλά κρυμμένους προσωπικούς φόβους του. Το σύμπλεγμα ανωτερότητας-κατωτερότητας που τον διακατέχει αναπτύχθηκε άλλο τόσο.

Το παιδί-θύμα από την άλλη πλευρά, κάθε φορά, μετά από κάθε αναμέτρηση νιώθει πως χάνει ένα κομμάτι του, ένα ποσοστό των δυνάμεων του το εγκαταλείπει.

Να μιλήσει ή να σιωπήσει;  Φόβος.
Άμα σιωπήσει θα σταματήσει ίσως το μαρτύριο;
Πού να το πει; Θα το πιστέψουν; Εάν το μαρτύριο του εξελιχθεί σε χειρότερο; Μέχρι πότε θα αντέχει και θα υπομένει αυτή την κατάσταση;

Συνέπειες. Ή μάλλον επιπτώσεις. Πολλές. Βραχύχρονες και μακροχρόνιες. Μετατραυματικές διαταραχές για το παιδί-θύμα.Αυξημένη πιθανότητα παραβατικής συμπεριφοράς για το παιδί-θύτη.
Στο παρακάτω link παραθέτονται λεπτομερώς αυτές οι επιπτώσεις.

Το φαινόμενο μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσα από τη σύμπραξη όλων όσων εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία σε συνεργασία με την οικογενειακή εστία. Δίνοντας διαφορετικά ερεθίσματα, βάσεις και κίνητρα στο παιδί-θύτη, η συμπεριφορά του θα συμμορφωθεί και η επιθετικότητα του μπορεί να μετασχηματιστεί σε μορφές συμπεριφοράς κοινωνικά αποδεκτές, όπως είναι η διεκδικητικότητα, η πρωτοβουλία, το θάρρος της γνώμης, η δημιουργικότητα, η επιθυμία για μάθηση.
Αναλυτικά στο παρακάτω link.

Μην ξεχνάμε πως το παιδί που εκφοβίζει, δεν είναι παρά ένα παιδί που μεγαλώνει, πλάθεται και αναδιαμορφώνεται.
 
Το παιδί που εκφοβίζεται, όμως, πρέπει να θυμάται, πρέπει να μάθει πως:
Το πρόβλημα κλείνοντας τα μάτια δεν θα εξαφανιστεί.
Κοντά του βρίσκονται γονείς, εκπαιδευτικοί, φίλοι.
Είναι απλό αυτό που οφείλει να κάνει.

«Σπάσε τη σιωπή!»
«Μίλησε.»
«Δεν είσαι μόνος, δεν είσαι ο μόνος.»
«Σταμάτησε τον κύκλο της βίας.»
«Δράσε.»

Πριν εξαπλωθεί, αργότερα, σε επαγγελματικό και κοινωνικό εκφοβισμό και ρατσισμό.

Και αυτά πρέπει να κανείς και εσύ!
Εσύ που είσαι συχνά ένας απλός και αμέτοχος παρατηρητής.

Και ίσως κάποτε τα σχολεία μας εξελιχθούν σε ένα μέρος ασφαλές.
Για όλους.

Χρήσιμες Πηγές:
http://www.hfcbeatbullying.info/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%BA%CE%B7/
http://www.antibullyingnetwork.gr/Default.aspx

Photo Credits:
Words Hurt by kyllerkyle

Από τον Σταύρο Κακάμη

Πηγή: www.mindthetrap.gr